لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

 نسخه قابل چاپ

ترکیب گنبد آتشفشانی کوه بارنده از آندزیت، آندزیت داسیتی و داسیت با ترکیب نزدیک به آهکی - قلیایی تشکیل شده است. ویژگی چشمگیر این گنبد، حضور انواع برونبوم ها با ترکیب، شکل و اندازه متفاوت است. بررسی های دقیق صحرائی و آزمایشگاهی نشان می دهد که این ترکیب ها را می توان به انواع زینولیتی و اتولیتی رده بندی کرد. زینولیت ها از سنگ اولیه و به صورت پلیتی و بازی دیده می شوند. زینولیت ها دو پدیده دگرگونی مشخص را نشان می دهند: (1) پدیده دماجنبشی ناحیه ای که با سمت یافتگی واضح و برگوارگی تایید می شود. (2) دگرگونی گرمایی که موجب تشکیل آندالوزیت، سیلیمانیت، کردیریت و اسپینل به خرج کانی های قبلی مثل بیوتیت، موسکوویت و غیره در سنگ پلیتی، و هورنبلند سبز به خرج هورنبلند قهوه ای در سنگ بازی شده است. اندازه گیری دما و فشار نشان می دهد که این زینولیت ها گستره دما و فشار(768-830 ^oC و 5-7 Kb)را در طی دگرگونی ناحیه ای و محدوده دما و فشار747-821 ^oC) و (3.6-6.5 Kbرا در یک دگرگونی پسرونده مجاورتی تحمل کرده اند.

 نسخه قابل چاپ

معدن کرومیت گوشک یکی از بزرگترین و مهم ترین معادن کرومیت ایران به شمار می رود که در جنوب غربی استان کرمان، در 5 کیلومتری شمال شهرستان بافت قرار دارد. این معدن با 60 تن استخراج در روز، یکی از معدن های فعال کرومیت است و استخراج از آن، به روش روباز انجام می گیرد. کرومیتیت های مورد بررسی از نوع انبانی بوده و به صورت لایه های ناممتد و یا عدسی شکل، توسط دونیت های کاملا سرپانتینیتی شده احاطه شده اند. کرومیت های موجود در منطقه، با میانگینCr₂O₃ برابر 62.8 درصد و Cr# برابر 0.83 از نوع کرومیت غنی از Cr هستند و جزء کانسنگ های کرومیت درجه یک دنیا محسوب می شوند. با استفاده از مقادیر Mg# و Cr# می توان گفت که کرومیتیت های منطقه از گدازه ای با ترکیبی بونینیتی در زون ابرفرورانشی و در یک محیط وابسته به حوضه پشت قوس تشکیل شده اند. به نظر می رسد که ذخایر کرومیت بافت، نخست در مجموعه افیولیتی اولیه درون غلاف های دونیتی، تشکیل شده و سپس با جایگیری ملانژ، به درون زون های برشی رانده و در آن جا جایگزین شده اند.

 نسخه قابل چاپ

منطقه مورد بررسی در گستره مرکزی نقشه زمین شناسی سیه رود در استان آذربایجان شرقی و در بخش خروانق از شهرستان اهر قرار گرفته است. سنگ های آتشفشانی خروانق از تراکی بازالت، تراکی آندزی بازالت و تراکی آندزیت تشکیل شده اند. کانی های اصلی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، الیوین و هورنبلند بوده و بافت غالب سنگ ها میکرولیتی پورفیری است. در سطح تماس بین سنگ های آتشفشانی و ماسه سنگ های میوسن موجود در منطقه، کانی هایی نظیر اپیدوت و کلسیت دیده می شوند که نشان دهنده دگرگونی نوع مجاورتی است. بر اساس داده های ژئوشیمیایی عناصر اصلی و کمیاب، این سنگ ها جز سری پتاسیم قلیایی بالا تا شوشونیتی محسوب می شوند. نبود نابهنجاری مشخص Eu و غنی شدگی نسبی(Ba, Rb, K) LILE و LREE در سنگ های منطقه شاخصی برای محیط های زمین ساختی پشت کمان است و نیز غنی شدگی عناصر ناسازگار می تواند به دگرنهادی گوشته ای یا آلایش با پوسته قاره ای باشد. شیمی عناصر پشت کمان نسبتا پیچیده است و ویژگی های ژئوشیمیایی آنها به عواملی نظیر درجه های ذوب بخشی، ناهمگنی خاستگاه گوشته ای و غیره بستگی دارد. با توجه به ویژگی های زمین شناسی و سن میوسن برای سنگ های منطقه، می توان ماگمای سازنده این سنگ ها را جزء ماگماتیسم حوضه های کششی در نظر گرفت که از ذوب بخشی گوشته گارنت لرزولیتی ایجاد شده اند.

 نسخه قابل چاپ

معادن زغال سنگ گلندرود در استان مازندران یکی از مناطق تولید کننده زغال سنگ در حوزه زغالی البرز مرکزی است. بر اساس بررسی های کانی شناسی و ژئوشیمیایی، پیریت مهمترین کانی سولفیدی موجود در این معدن است. بر اساس نتایج ماتریس همبستگی، آنالیز خوشه ای و آنالیز مولفه اصلی، اکسیدهای SiO₂، Al₂O₃، Na₂O ،K₂O و TiO₂ با کانی های آلومینوسیلیکاتی، عناصر CaO، MgO و MnO با کانی های کربناتی (کلسیت و دولومیت) و Fe₂O₃ و SO₃ با پیریت وابسته اند. همبستگی مبهم بین P₂O₅ با اکسیدهای اصلی دیگر و حضور آپاتیت در زغال سنگ های گلندرود می تواند نشانگر دو خاستگاهی بودن آن باشد. همبستگی منفی بین SiO₂، Al₂O₃، Na₂O، K₂O،TiO₂ با Cl بیانگر خاستگاه آلی کلر است. همچنین V و Rb از کانی های آلومینوسیلیکاتی و Ni، Cu، Co، Cr، Pb،Ce ، Y وZn  از کانی های سولفیدی و Ba،Sr  از کانی های کربناتی و کانی های فسفات دار ریشه گرفته اند. اغلب عناصر کمیاب در زغال سنگ گلندرود نسبت به زغال سنگ های چین، آمریکا و کلارک زغال سنگ، غنی شدگی و عناصر Nb و کلر تهی شدگی نشان می دهند.

 نسخه قابل چاپ

مجموعه دگرگونی شاندرمن، واقع در غرب استان گیلان و جنوب غربی بندرانزلی، از طیف گسترده ای از سنگ های دگرگونی شامل اسلیت، شیست، شیست آهکی، مرمر، سرپانتینیت، متاگابرو و اکلوژیت تشکیل گردیده است. بر اساس بررسی های سنگ شناختی، پروتولیت این مجموعه را سنگ های الترامافیک، گابرو-گابرونوریتی و پلیتی تشکیل داده اند. از نظر کانی شناختی، سنگ های متاپلیتی از بیوتیت، کلریت، مسکویت، آندالوزیت و سنگ های متابازیتی از آمفیبول، گارنت، الیوین، پیروکسن و سرپانتین تشکیل شده اند. بافت مهم این سنگ ها پورفیرولپیدوبلاستیک و نماتوبلاستیک است. نسبت Zr/Y در این سنگ ها کمتر از 3 است که از این نظر با سنگ های کمان های آتشفشانی اقیانوسی همخوانی دارد. بی هنجاری منفی عناصر P, Ti, K و مثبت عنصر Pb در نمودار های عنکبوتی نشان از هم خوانی این سنگ های دگرگونی با سنگ های وابسته به پهنه فرورانش متاثر از فرآیند آلایش دارد. الگوی عناصر کمیاب Th, Hf, La, U متاپلیت های مورد بررسی بیانگر شکل گیری در خاستگاه آنها از حاشیه غیرفعال به سمت جزایر کمانی است. ویژگی های این مجموعه نشاندهنده شکل گیری آن در حاشیه غیرفعال اقیانوسی و شکل گیری در پهنه فرورانشی است.

 نسخه قابل چاپ

کرومیت یکی از کانی های مهم موجود در سنگ های مجموعه اولترامافیک-مافیک ده شیخ واقع در جنوب شهرستان بافت (استان کرمان) است که به شکل ها و میزان مختلف وجود دارد. این کانی در هارزبورژیت های مجموعه ده شیخ از نظر ویژگی های بافتی به دو نسل مختلف تقسیم می شود که از دیدگاه شیمیایی نیز با یکدیگر متفاوتند. نسل اول از انواع دیرگداز بوده و مقدار Cr# در آن بین 46.2 تا 60.06 متغیر است و درصد Al₂O₃ در آن پائین (21 الی 44.4) است. نسل دوم که به صورت میان دانه ای تشکیل شده اند، نسبت به نسل نخست از Cr# تهی تر و از Al₂O₃ غنی ترند. کرومیت در لرزولیت های مجموعه ده شیخ از نظر شیمیایی به نسل دوم کرومیت های موجود در هارزبورژیت ها شبیه است. در دونیت های نامنظم موجود در مجموعه ده شیخ، کرومیت به شکل های مختلف مشاهده می شود. دسته اول به نظر ترکیبی مشابه انواع موجود در کرومیتیت های ده شیخ اند، در حالیکه دسته دوم دارای ترکیب شیمیایی مشابه کرومیت های دیرگداز هارزبورژیت ها هستند. کرومیت های موجود در کرومیتیت های ده شیخ دارای بیشترین مقدار کروم بوده و میزان Cr# در آن ها از 69 تا 79 متغیر است. این کرومیت ها در نمودار ژنتیکی، در گستره کرومیت های متبلور شده از گدازه های بونینیتی قرار می گیرند. کرومیت های موجود در کرومیتیت ها و بیشتر پریدوتیت های مجموعه ده شیخ در نمودار زمین ساختی TiO₂ نسبت به Al₂O₃ wt% در گستره پریدوتیت های منطقه بالای فرورانش قرار می گیرند. زمین-دماسنجی الیوین-اسپینل که برای پریدوتیت های ده شیخ محاسبه شد، نشان دهنده دماهای تعادل نیمه جامد(930 ^oCالی 1080 ^oC)برای این سنگ هاست. محاسبات گریزندگی اکسیژن مقادیر 1.53+ برای لرزولیت ها تا 3.94+ را برای دونیت ها بدست می دهد که می تواند در مناطق بالای فرورانش دیده شود. در مجموع، موقعیت زمین ساختی بالای فرورانش، با وجود یک شاره اکسیدی که از پوسته اقیانوسی فرورونده مشتق شده است، می تواند محیط مناسبی برای تشکیل پریدوتیت ها و کرومیتیت های مجموعه ده شیخ باشد.

 نسخه قابل چاپ

کانسار مس پورفیری میدوک در بخش شمال غربی مجموعه آتشفشانی-رسوبی دهج-ساردوئیه کرمان (جنوب شرقی کمربند آتشفشانی-نفوذی ارومیه-دختر) و در 42 کیلومتری شمال شرق شهرستان شهربابک واقع شده است. کانسار مس پورفیری میدوک با سن 12.5 میلیون سال، در سنگ های آتشفشانی و آذرآواری ائوسن با ترکیب آندزیت، آندزیت بازالت و داسیت (مجموعه رازک)، جایگزین شده است. بررسی های سنگ شناسی میکروسکوپی نشان می دهد که این توده از گرانودیوریت، کوارتزدیوریت و دیوریت تشکیل شده است. از نظر کانی شناسی، کانی های وابسته به میدوک پورفیری شامل پلاژیوکلاز، پتاسیم فلدسپار، آمفیبول، بیوتیت و کوارتزند. سریسیت، کلریت، اپیدوت و مگنتیت نیزکانی های ثانویه این مجموعه را شامل می شوند. از نظر ویژگی های ژئوشیمیایی، سنگ های گرانیتوئیدی میدوک پورفیری جزء سری ماگمایی قلیایی و کلسیک قلیایی و از نوع گرانیت های متا تا پرآلومین و I هستند. بررسی های زمین ساختی حاکی از آن است که کانسار مس میدوک دارای ویژگی کانسارهای تشکیل شده در حاشیه قاره ای فعال است. همچنین این بررسی ها نشان می دهد که کانسار مس میدوک در یک محیط زمین ساختی پس از برخورد صفحات ایران مرکزی و عربستان و در مراحل نهایی کوهزایی (رژیم تکتونیکی فشارشی) و پس از اتمام فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس تشکیل و جایگزین شده است.

 نسخه قابل چاپ

باتولیت گرانیتوئیدی نوع S شیرکوه که بخشی از زون ساختاری ایران مرکزی را در جنوب غربی شهرستان یزد تشکیل می دهد، از سه واحد گرانودیوریتی، مونزوگرانیتی و لوکوگرانیتی تشکیل شده است. تغییرات ترکیبی مشاهده شده در پلاژیوکلازها نشان می دهد که گرانودیوریت ها، مذاب های غنی از پلاژیوکلاز های با مراکز کلسیک، مونزوگرانیت های مذاب جدا شده از گرانودیوریت ها و لوکوگرانیت ها مذاب های باقی مانده تاخیری هستند. به طور کلی، همه بیوتیت های مورد بررسی دارای Al^IV بالا هستند (3.2 تا 6.2 اتم بر واحد فرمولی) که از مشخصات شاخص گرانیت های پرآلومین است. گارنت های غنی از آلماندن نیز به انواع گارنت های ماگمایی موجود در توده های نفوذی پرآلومین شباهت دارند. هر دو نوع مسکویت اولیه و ثانویه نیز در گرانیت های شیرکوه دیده می شوند. غالب مونازیت های باتولیت گرانیتی شیرکوه از دو عضو پایانه مونازیت و برابانتیت [CaTh(PO₄)₂] تشکیل شده اند. حضور دانه های همگن شکل دار بزرگ مونازیت فقیر از Th و U همراه با بلورهای ریز برابانتیت درون و در سطح آپاتیت با انواع مونازیت های حاصل از انحلال ناجور آپاتیت طی آناتکسی سنگ های رسوبی-دگرگون همخوانی دارد. محتوای کمتر از 10% هماتیتی که در کانی های کدر همراه با مجموعه بیوتیت±سیلیمانیت در برگرفته شده است به شرایط احیایی اعمال شده از یک خاستگاه رسوبی دارای گرافیت وابسته است. با توجه به مجموعه کانی های موجود در باتولیت شیرکوه، حضور بیوتیت های رستیتی و نیز دمای تشکیل گرانیت یاد شده (به طور متوسط 820 درجه سانتی گراد) که بر اساس دمای اشباع شده از زیرکن بدست آمده است می توان ادعا کرد که گرانیت یاد شده از ذوب بخشی بیوتیت در دمای در حدود 750 تا 850 درجه سانتی گراد به وجود آمده است.

 نسخه قابل چاپ