سلامت در ساده ترین معنی نداشتن بیماری است که شامل سلامت روانی، جسمانی و اجتماعی می شود. تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت چنین است: سلامت جسمانی، عاطفی و اجتماعی می تواند حس اعتماد به نفس را تقویت کرده و شخصیت، ارتباطات و عشق را قوت ببخشد.

بر همین اساس، سلامت جنسی نیز به نبود توانایی جنسی یا بیماری خاص اطلاق می شود که می تواند حتی شامل بیماری های مسری خطرناک ازجمله ایدز و هپاتیت نیز شود. در سلامت جنسی، فرد علاوه بر خود در قبال دیگری نیز مسوول است. آنچه در بحث سلامت جنسی بیش از هر چیزی از اهمیت بسیار برخوردار است، توجه به مساله آموزش است. ارائه آموزش های صحیح در مورد سلامت جنسی، در جامعه می تواند ثمرات ارزشمندی ازجمله احترام به خود و دیگران، رشد جنسی سالم، کسب هویت جنسیتی سالم، روابط مناسب بین فردی، تصویر مثبت از خود، روابط سالم زناشویی و ایجاد بهداشت روانی را به دنبال داشته باشد و از بروز مشکلاتی همچون انحرافات جنسی، سوءاستفاده های جنسی، مشکلات زناشویی و رفتارهای پرخطر جلوگیری به عمل آورد.

? رابطه عاطفی نه رابطه جسمانی

برای داشتن زندگی زناشویی خوب، انگیزه مناسب و درایت جنسی از عوامل اصلی است که به صورت پیوندی، زوجین را به یک واحد تبدیل می کند. اگر زوجی دارای عقاید متفاوت یا مخالف باشند، با داشتن سازگاری جنسی، می توانند زندگی مشترک پایداری داشته باشند. این مهم در حالی است که در بسیاری از موارد همسران از تاثیر نارسایی جنسی بر مشکلات زندگی زناشویی و نقش آن در ایجاد ارتباط ضعیف، اعتماد به نفس پایین و افسردگی غافل هستند. توجه به این نکته ضروریست که رابطه جنسی باید از یک رابطه جسمانی پا فراتر نهاده و به صورت یک رابطه عاطفی درآید. این رابطه مشابه هنر ظریفی است که می تواند در خدمت تفاهم و مهر و محبت هر دو طرف قرار گیرد. در حال حاضر نتایج برخی از پژوهش ها بیانگر آن است که اگر به هر دلیلی روابط جنسی سالم بین زن و شوهر ایجاد نشود، یکی از آنها یا هر دو ناراحت، دلخور و دلزده خواهند شد. طبق برخی تحقیقات عصبی بودن، بروز کمردردها، ناتوانی در تمرکز فکری و حتی ناتوانی در انجام کارهای معمولی از عواقب عدم موفقیت در این نوع ارتباط است. همچنان که رضایت جنسی در زنان موجب کاهش بروز سردردهای میگرنی، علائم سندرم قبل از قاعدگی و آرتولیت های مزمن می شود و در مردان نیز موجبات کاهش بروز حملات قلبی را فراهم می کند. با وجود اهمیت بسیاری که در ارتباط با مسائل جنسی همیشه مطرح شده، مشکل عمده جامعه امروز ما نبود اطلاعات کافی در مورد این مسائل، وجود نگرش ها و اعتقادات نادرست بین خانواده ها و بخصوص همسران تازه ازدواج کرده است که در نتیجه آن روابط بسیاری از خانواده ها تباه می شود.

? داشتن هوش جنسی لازمه سلامت جنسی

مسائل جنسی یکی از ارکان و از طرفی محرمانه ترین رفتار بشری است و سهم این رفتار در ادامه زندگی زناشویی بسیار زیاد و انکارناپذیر است چنانچه بسیاری مدعی هستند بدون آن زندگی به ورطه بحران می رسد. با وجود این هنوز هم ابهام، سوال، شرم و خرافات چاشنی رفتار جنسی در جوامع بشری است و اختلالات و مشکلات جنسی مثل ناتوانی جنسی، مشکلات نعوظ، بی میلی جنسی، ناتوانی در رسیدن به ارگاسم یا اعتیاد جنسی گریبانگیر بسیاری از روابط زناشویی است. در حال حاضر تنها عده کمی به تعریف خاصی از رفتار جنسی نایل گشته و کمترین میزان مشکلات جنسی را تجربه می کنند. توانایی خاص این گروه افراد را می توان «هوش جنسی» نام نهاد.

هوش جنسی مفهومی جدید اما همپایه با سایر تعابیر متعارف هوش است که بشر را به سازگاری بهتر با محیط مهیا می کند.

یکی از شاخص های بارز افرادی که هوش جنسی بالا دارند، حجم وسیع دانسته های رفتار جنسی به همراه تلاش برای افزایش اطلاعات از منابع علمی و معتبر است. در واقع پس از پیدا کردن درک درست از رفتار جنسی با ابزار علم، نوبت به تعمق در رفتار فرد می رسد. گفتنی است که با بالا رفتن سطح خودشناسی جنسی در افراد، میزان اختلالات جنسی و نارضایتمندی سیر نزولی پیدا می کند.

هوشمندان جنسی کسانی هستند که مدام با شریک جنسی خود در حال در میان گذاشتن علایق، نیاز و انتظارات خود هستند. در واقع سیستم خانوادگی افراد هوشمند جنسی از دیگران متمایز بوده، چنانچه به نقش پررنگ مکالمات کلامی اهمیت داده می شود. دید مثبت و منطقی راجع به مقوله مسائل جنسی و امکان رد و بدل کردن اطلاعات ویژگی خاص این دسته از خانواده هاست. از سویی خانواده به عنوان اولین منبع کسب اطلاعات جنسی همواره پاسخگوی کنجکاوی های جنسی بوده و حضور والدین، صمیمیت بین آن دو و مراقبت جنسی از فرزندان، جزو اصول اساسی نظام تربیت این دسته از خانواده ها گزارش شده است.

? نقش خانواده در سلامت جنسی

به نظر می رسد تا قبل از بلوغ، والدین خصوصا مادران اولین کسانی هستند که با سوالات و کنجکاوی های جنسی کودکان روبه رو می شوند و نقش تعیین کننده ای در تربیت جنسی کودکان و آموزش مراقبت و بهداشت جنسی ایفا می کنند.

نکته: صحبت کردن با بچه ها درباره جنسیت برای بیشتر والدین دشوار است. معمولا والدین یا نگران زیاد گفتن هستند یا کم گفتن و یا نگران گیج کردن بچه های خود. برخی هم فکر می کنند صحبت با کودکان، منجر به پیدایی افکار جنسی در کودکان می شود

بنابراین بسیار ضروری است که والدین خصوصا مادران کودکان خردسال تحت آموزش تربیت جنسی قرار گیرند. آنچه دارای اهمیت است این است که خانواده در تربیت جنسی و ارائه اطلاعات صحیح و مناسب خصوصا در دوران کودکی دارای نقش باارزشی است. با این حال خانواده ها در ایران برای تامین سلامت جنسی فرزندانشان چندان آموزش ندیده اند. معمولا خانواده های ایرانی در خصوص میزان و کیفیت اطلاعاتی که به کودکان و نوجوانان خود ارائه می دهند به گروه های زیر تقسیم می شوند:

1 ـ منع مطلق: گاه پدر و مادر افتخار می کنند که فرزندان خود را طوری بار آورده اند که حتی تا 10 سالگی نیز هیچ اشاره یا کنجکاوی نسبت به مسائل جنسی نشان نمی دهند و به اصطلاح «چشم و گوش بسته اند.»

2 ـ بی تفاوتی و گریز: این والدین با بیان جملاتی همچون «تو هنوز خیلی کوچکی و اینها را نمی فهمی» از کنجکاوی فرزندانشان می گریزند.

3 ـ بسیارگویی: برخی والدین بسیار به مدرن گرایی تمایل دارند، به گونه ای که در پاسخ به سوالات ساده و کوتاه، پاسخ مفصل و غیرضروری می دهند.

4 ـ دروغ و پرت و پلاگویی: برخی والدین پرسش های کودک را با پرت و پلاگویی پاسخ می دهند، مثلا در پاسخ به سوال من از کجا آمدم؟ می گویند: از آسمان آمدی.

5 ـ موعظه: گاه والدینی که سال ها به کودک چیزی در مورد مسائل جنسی نگفته اند ناگهان شروع به اندرزگویی در مورد مسائل جنسی می کنند.

? الگویی سالم برای نقش جنسی سالم

جنسیت به نقش جنسی ارتباط دارد. مرد و زن هر کدام نقش دارند و هنجارهای جامعه به ما می آموزد که برای زن و مرد هنگام ایفای نقش خود، چه کاری مجاز و چه کاری غیرمجاز است. والدین باید با هوشیاری، مراقب باشند که هنجارهای از پیش تعیین شده جامعه، شکوفایی استعدادهای فرزند آنها را به خاطر جنسیت او محدود نکند؛ به عنوان مثال نوعا پسران را به ابراز وجود و جاه طلبی تشویق می کنند و دختران را به احترام گذاشتن و کنار آمدن با دیگران. براساس واقعیت های فعلی جامعه، اگر چنین انتظاراتی از بچه ها داشته باشیم ممکن است پیامدهای بدی داشته باشد چراکه مثلا همه ما می دانیم برای موفق شدن، هر فردی باید بتواند ابراز وجود کند.

والدین می توانند بدون این که به چشم بیاید، شکل های رایج نقش جنسی را در خانه پرورش دهند. به عنوان مثال والدین از دخترانشان انتظار دارند که مهربان باشند و در نتیجه برخوردی که با دختران خود می کنند، ملایم تر از برخوردی است که با پسران خود دارند یا انتظاراتی نظیر این که پسرها نباید گریه کنند. پیام پنهان در این کارها حتی برای بچه های کوچک نیز روشن است، بویژه اگر فرصتی برای تجربه نوع دیگر رفتار را نیز نداشته باشند. در واقع بهترین کاری که والدین می توانند برای پرورش نقش جنسی سالم در فرزندان خود انجام بدهند، این است که در خانه الگویی مناسب به آنها ارائه بدهند. بعضی از کارها در گذشته فقط برای یکی از دو جنس مناسب به شمار می رفت، اما شما به بچه های خود امکانی برابر بدهید تا این اهداف و کارها را دنبال کنند.

برخی متخصصان اعتقاد دارند که بهتر است والدین از کلیشه های جنسیتی خشک کودکان خود که رفتارها و فرصت های یادگیری آنها را محدود می کند، بکاهند. مثلا پسری که آشپزی را فعالیتی زنانه می پندارد، فرصت یادگیری آشپزی ندارد یا دختری که کار با آچار را فعالیتی پسرانه می داند، فرصت یادگیری فعالیت های فنی را از خود سلب کرده است. بنابراین توصیه می شود که مثلا پدر و مادر به نوبت ظرف بشویند، آشپزی یا رانندگی کنند.

? جلوگیری از بروز مشکلات با آموزش مناسب

تحقیقات انجام شده نشان داده است که سوءاستفاده و تجاوزات جنسی تا چه حد می تواند اثرات بسیار بد جسمی و عاطفی روی هر فرد داشته باشد. به عنوان مثال این سوءاستفاده ها در دختران می تواند خشم، ترس، افسردگی، اضطراب، فقدان اعتماد به نفس، احساس حقارت و بیزاری، آسیب پذیری و اعتیاد را باعث شود. معمولا این افراد دچار شرمندگی و احساس خجالت دائمی شده و به دیگران اعتماد ندارند، آنها در ارتباطات خود ضعیف عمل می کنند و در آینده نیز نمی توانند عملکرد جنسی خوبی را از خود نشان دهند. این افراد همچنین نسبت به فاش شدن اسرارشان بسیار حساس می شوند. در مردان نیز اختلالاتی مانند احساسات خودکشی، اختلال خواب، خشم بیش از اندازه و خوداتکایی کم دیده می شود. در واقع اکثر این افراد به این دلیل گرفتار شده اند که از آموزش کم برخوردار بوده و محرومیت آگاهی داشته اند. بدون شک آموزش جنسی در بهداشت روانی و پیشگیری از اختلالات جنسیتی بسیار موثر است. یافته های مطالعات پژوهشگران حاکی از آن است که آموزش جنسی نه تنها در بهداشت جسمانی و جنسی، بلکه در جلوگیری از مشکلات جنسی نیز نقش دارد. اگر آموزش جنسی براساس اصول مناسب و براساس شرایط افراد و معیارهای فرهنگی درست ارائه گردد می تواند به افزایش اعتماد به نفس، رضایت از زندگی و کاهش مشکلات جنسی کمک کند.

? با فرزندان خود بیشتر صحبت کنید

صحبت کردن با بچه ها درباره جنسیت برای اغلب والدین کاری دشوار است. معمولا والدین نگران زیاد گفتن هستند یا کم گفتن و یا نگران گیج کردن بچه های خود. بسیاری از والدین هم فکر می کنند که اگر درباره مسائل جنسی به کودکان همه چیز را بگویند، افکار جنسی را در ذهن های کوچک آنها پرورش می دهند و با این کار بچه ها را به تجربه جنسی تشویق می کنند. به هر حال شما چه به طور جدی درباره جنسیت با فرزندتان صحبت کرده باشید یا نه، باید بدانید که روند غیررسمی آموزش جنسی آنها از همان لحظه تولد آغاز شده است.

شما والدین از همان موقع، جنسیت آنها را با نحوه برخوردتان، با چگونگی پاسخگویی به نیازهای آنها و با الگوی رفتاری خود پرورش داده اید. توجه به این نکته نیز مهم است که کودکان تان در تمام این مدت بدون کمک مستقیم شما چیزهایی درباره جنسیت آموخته اند و روند یادگیری آنها چه بخواهید در آن نقشی فعال داشته باشید و چه نخواهید، در آینده نیز ادامه خواهد داشت. پس فراموش نکنید اگر بتوانید مسائل مربوط به جنسیت و مسائل مربوط به آن را با فرزند خود مطرح کنید و فضایی مناسب را برای گفت وگوی باز به وجود بیاورید در سنین بلوغ و نوجوانی نیز می توانید به خاطر همین فضای باز به فرزند خود توصیه و راهنمایی کنید، اما اگر به موقع اقدام نکنید، بعدها بررسی موضوع جنسیت نه برای شما و نه برای فرزندتان طبیعی نخواهد بود و به خاطر داشته باشید دیر شروع کردن بهتر از آن است که هرگز شروع نکنیم.